Ở Việt Nam, thịt trâu còn là món ăn ngon đầy bổ dưỡng và mỗi vùng miền lại có cách chế biến khác nhau để trở thành món đặc sản.

Ẩm thực với thịt trâu theo vùng miền

Ở Việt Nam, thịt trâu có thể chế biến thành những món ăn theo dạng khô hoặc tươi rất lạ miệng. Người dân tộc ở vùng Tây Bắc, khu vực Bắc Trung bộ có món thịt trâu sấy khô treo gác bếp rất hấp dẫn. Thịt trâu làm thịt phơi nắng cho héo sơ rồi treo gác bếp có thể giữ được hàng năm mà không hỏng. Món này khi chế biến được chuẩn bị kỹ, gia vị lấy từ rừng như hạt tiêu rừng, thảo quả, các loại lá thơm... Thịt kẹp bằng phên làm từ tre mai, sấy bằng than củi rừng, người ăn có thể cảm nhận được sự mộc mạc, ấm áp và đầy hương vị của nó. Thưởng thức thịt trâu khô phải nhai thật kỹ, không nuốt vội.

Người dân các tỉnh miền Trung thì thường ghiền món thịt trâu nướng. Thịt trâu sau khi làm xong xắt lát mỏng rồi cuốn vào trong lá lốt đặt trên than hồng nghi ngút, mùi thơm theo làn khói, phả vào trong không khí sực lên mũi. Đặc biệt món thịt trâu nướng ống tre rất thơm ngon, hấp dẫn. Miếng thịt trâu tươi được tẩm ướt gia vị, cuộn lá nồm rồi sau đó cho vào ống tre tươi. Ống tre sẽ được nướng trên bếp than củi cho cháy hết phần tre bên ngoài. Khi ăn thì chẻ đôi ống tre và gỡ những miếng thịt trâu ra đĩa. Thịt nướng kiểu này sẽ không bị mất nước nên rất ngọt và thơm mùi của tre tươi.

Với người miền Nam thịt trâu lại được chế biến thành món trâu nấu mẻ rất đặc sắc. Dùng thịt trâu tươi xắt ngang thớ, ướp sả, tỏi, ớt bằm nhuyễn, thêm muối, đường, bột ngọt. Sắp đều lên đĩa, bên trên là ớt, củ hành tây thái mỏng. Múc cơm mẻ ra tô rồi tán nhão ra, đặt lẩu nước trên bếp than, lọc cơm mẻ lấy nước. Nêm nếm vừa độ mặn, chua, cay là xong nồi lẩu. Nước chấm cũng bằng cơm mẻ; lọc lấy nước, nêm chua ngọt, đậm đặc một chút. Nhúng thịt trâu vào nồi nước lẩu kèm các loại rau bày sẵn như: ngò gai, rau om, tai tượng, cải bẹ xanh, mồng tơi. Thịt vừa chín tới, chấm gọn một gắp vào chén cơm mẻ chua ngọt để thấm thía vị cay, thơm của món ăn ngon và bổ dưỡng này..

Một số món ăn với thịt trâu

Tùy theo khẩu vị riêng của mỗi vùng, thịt trâu được chế biến thành nhiều món đặc sản khác nhau. Ngày nay, không quá khi nói thịt trâu đã trở thành hiếm có. Các món ăn được chế biến từ thịt trâu giờ chỉ có thể tìm được trong các dịp giỗ chạp hoặc một số quán chuyên phục vụ các món đưa cay[1]. Có các món có thể kể đến là thịt trâu xào lá cách. Thịt trâu xào lá cách và nước cốt dừa thường được dọn kèm với nước tương và vài lát ớt xắt nhuyễn. Tuy vậy, bản thân món ăn này dường như đã đủ hương vị và độ đậm đà, không cần thêm một loại nước chấm nào. Thịt trâu ăn khi còn nóng, mềm, vị ngọt thanh, lại có vị béo của nước cốt dừa và vị đắng nhân nhẫn của lá cách.

Thịt trâu gác bếp: Người dân tộc ở vùng Tây Bắc, khu vực Bắc Trung bộ có món thịt trâu treo gác bếp rất hấp dẫn. Tuy mất công trong chế biến nhưng thịt trâu treo gác bếp có thể giữ được hàng năm mà không lo bị hỏng. Người làm thường cắt những mảng thịt to, chọn miếng thăn, bắp ở vai, lưng con trâu, cắt khúc hình con chì. Sau đó ướp ớt, muối, gừng, nước lá rừng, đặc biệt không thể thiếu lá mắc khén (một loại hạt tiêu rừng) và treo lên gác bếp hun khói cho óng đen, quắt khô lại. Ăn đến đâu hạ xuống đến đó, đơn giản nhất là luộc lên rồi xé ra ăn lai rai. Khói ám lâu ngày làm thịt trâu có mùi đặc biệt, mang đậm phong vị núi rừng với hình thức bên ngoài khô, màu nâu thẫm, nhưng phần trong vẫn hồng hào, tươi đỏ.

Trâu gác bếp Tây Bắc được tẩm ướp kỳ công với muối, ớt, gừng, mắc khén và hạt dổi giã nhuyễn nên có mùi bị riêng biệt. Để chế biến món này, thường vào khoảng tháng 8, người dân mổ thịt trâu, chọn thăn, bắp ở vai, lưng... rồi thái thành từng miếng, ướp gia vị, treo lên gác bếp. Khói bếp, hơi nóng khiến thịt trâu khô dần và có mùi đặc trưng. Xé miếng thịt trâu, bên ngoài trông khô, quắt nhưng bên trong vẫn có màu hồng tươi. Thịt trâu được bán với giá khoảng 700.000 đồng một kg[10].

Thịt trâu lá lồm: Thịt trâu đem thui cho thơm, cạo sạch rồi đem thái miếng nhỏ, hầm trong nồi đất. Khi ninh cho lá lồm vào ninh cùng, thêm một ít tấm gạo để tạo độ sánh. Thịt trâu vốn có mùi ngai ngái nhưng khi nấu cùng với lá lồm (một loại lá chua) đã cho ra hương vị hết sức độc đáo, vị thanh chua của lá lồm làm át đi mùi đặc trưng của thịt trâu, khi miếng thịt ninh chín mềm ngấm gia vị sẽ trở nên thơm lừng, béo ngậy. Thịt trâu nấu lá lồm là đặc sản của người Mường ở Hòa Bình.

Thịt trâu nướng: Người dân các tỉnh miền Trung thì thường thích ăn món thịt trâu nướng. Đặc biệt món thịt trâu nướng ống tre rất thơm ngon, hấp dẫn. Thịt trâu nướng làm rất đơn giản: sau khi xắt thịt thành lát mỏng, người làm chỉ việc cuốn lá lốt đặt trên than hồng. Nếu nướng ống tre thì miếng thịt trâu tươi sẽ được tẩm ướt gia vị kỹ càng, cuộn lá lồm rồi cho vào ống tre nướng trên bếp than củi cho cháy hết phần tre bên ngoài. Khi ăn chỉ việc chẻ đôi ống tre và gỡ những miếng thịt trâu ra đĩa. Thịt nướng kiểu này sẽ không bị mất nước nên rất ngọt và thơm mùi của tre tươi[11].

Nộm da trâu: Da trâu thường dùng để làm trống nhưng ít ai biết rằng người Thái ở Sơn La thường làm một món ăn rất lạ miệng và độc đáo: nộm da trâu. Để làm da trâu mềm và sạch, người ta hơ qua lửa rồi ngâm với nước lã. Sau khi mềm đủ độ, người làm dùng con dao thật sắc để thái mỏng miếng da dầy đó. Sau khi có da trâu thái mỏng, người Thái cho thêm nhiều thứ rau thơm như mùi ta, mùi tàu, nước măng chua và lạc rang, gia vị vào bóp cùng. Khi ăn cảm nhận rõ da trâu giòn giòn đanh đanh, vị chua ngọt lẫn vào cái dai dai của da rất vui miệng.

Trâu nhúng mẻ: Với người miền Nam thịt trâu lại được chế biến thành món trâu nhúng mẻ rất đặc sắc. Thịt trâu tươi xắt mỏng, ướp sả, tỏi, ớt bằm nhuyễn, thêm muối, đường, bột ngọt để ra đĩa. Nồi mẻ được nếm cho vị mặn, chua, cay vừa phải rồi đặt lên bếp lửa cho sôi. Nước mẻ đặc sánh sôi lục bục thì nhúng thịt trâu vào cho chín tới. Các loại rau ăn kèm như ngò gai, rau om, tai tượng, cải bẹ xanh, mồng tơi...cũng được nhúng qua nồi nước mẻ rồi ăn cùng thịt trâu dai thơm, đậm vị[11].

Thịt trâu lá trương hay lá Trơơng là món ăn đặc sản của vùng Quảng Trị, Việt Nam. Nếu đã được một lần đến đây thì bạn không nên bỏ qua món ăn này. Vị ngọt, thanh đạm của Thịt Trâu kết hợp với vị cay cộng với mùi thơm đặc trưng của Lá Trơng (Lá Trơơng) tạo nên một hương vị rất riêng, hấp dẫn khó quên những ai đã từng được thưởng thức. Món ăn này được chế biến từ loại thịt Trâu non được nhập từ Lào, do Trâu non nên thịt mềm, vị ngọt, không dai, thấm đều gia vị.

Điều làm nên cái độc đáo, khác biệt đó chính là sự kết hợp giữa Thịt Trâu và Lá Trơng (Lá Trơng)[12]. Người ta thái Thịt Trâu thành miếng vừa ăn, tẩm gia vị rồi ướp đợi cho thật thấm thịt. Sau đó dùng vỉ sắt trải lá lốt đều 2 mặt. Xếp thịt Trâu vào vĩ kẹp lại và nướng trên bếp than hồng cho tới khi lá lốt cháy hết lớp vỏ bên ngoài, thịt chuyển sang màu nâu, mỡ chảy ra phát tiếng xèo xèo. Thịt chín hương thơm phức, nghi ngút khói đem ra thái thành lát mỏng, bày ra đĩa cùng với một số rau cải, lá Trơng (Lá Trơơng), tiêu ớt xanh. Những thớ thịt chín mềm, ửng hồng bên trong và một màu nâu vàng bao phủ bề mặt thơm ngon.

Vệ sinh thực phẩm

Ở Việt Nam, từ đầu năm 2016, cơ quan chức năng ở Thành phố Hồ Chí Minh đã liên tiếp phát hiện nhiều vụ chế biến thịt trâu thành thịt bò nhờ một loại hóa chất có tên là natri metabi sulphite. Đây là một chất tẩy dùng trong công nghiệp, cấm sử dụng trong thực phẩm. Do nhiều doanh nghiệp vì thị hiếu khách hàng mà cố ý sử dụng chất tẩy này trong việc chế biến, bảo quản thực phẩm nhằm thu lợi nhuận cao góp phần phá giá thị trường. Có trường hợp thịt trâu, xương trâu thối, mốc tẩm ướp hóa chất, từng ghi nhận vụ việc có 3 tủ đông chứa 225 kg gân trâu Ấn Độ, 158 kg xương chân trâu, bò và 1 bao hóa chất sodium metabi sulphite hp (25 kg/bao), bốc mùi hôi thối, mốc, ngâm ướp hóa chất[13].